COVID-19 και Περιβαλλοντική Υγεία
Σωτήριος Μάιπας1, Ιωάννης Παναγιωτίδης2, Σωτήριος Τσιόδρας3, Νικόλαος Καβαντζάς4
1 Φυσικός, MSc, PhD, MBA Cd, CHST
2Διευθυντής Εργαστηρίου Β’ Παθολογικής Ανατομικής, Ιατρικής Σχολής, ΕΚΠΑ, ΠΓΝ “Αττικόν”.
3Καθηγητής Παθολογίας- Λοιμωοξιολογίας, Δ ΄Πανεπιστημιακή Παθολογική Κλινική Παν/μίου Αθηνών ΄, ΠΓΝ “Αττικόν”.
4Καθηγητής Εργαστηρίου Α’ Παθολογικής Ανατομικής, Ιατρικής Σχολής, Πανεπιστημίου Αθηνών.
COVID-19 Pandemic and Environmental Health: Effects and the Immediate Need for a Concise Risk Analysis
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Environmental Health Insights, February 17, 2021
https://doi.org/10.1177/1178630221996352
Η τρέχουσα πανδημία έφερε στο προσκήνιο, για ακόμη μία φορά, την αναγκαιότητα για τη διαχείριση μίας ακόμη ασθένειας που αναπτύσσεται στη «διεπαφή» μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Καθίσταται πλέον ξεκάθαρη η σημασία της «Μίας Υγείας», της στρατηγικής δηλαδή που ενώνει την υγεία των ανθρώπων, των ζώων και του περιβάλλοντος. Η συσχέτιση της πανδημίας με την περιβαλλοντική υγεία είναι και άμεση και έμμεση.
Γνωρίζουμε με απόλυτη βεβαιότητα ότι ο σύγχρονος τρόπος ζωής, η καθημερινή μας έκθεση σε χημικές ουσίες – πολλές εκ των οποίων είναι ενδοκρινικοί διαταράκτες, μεταλλαξιογόνοι και καρκινογόνοι παράγοντες – και σε μίγματα αυτών, η έκθεσή μας σε επιβλαβείς για την ψυχική υγεία συνθήκες, η περιβαλλοντική υποβάθμιση και η κλιματική αλλαγή επιδρούν σημαντικά στην υγεία μας. Η εν λόγω αρνητική επίδραση αφορά και στο ανοσοποιητικό μας σύστημα. Ως αποτέλεσμα αυτού, η πανδημία βρήκε πολλούς συνανθρώπους μας, σε παγκόσμιο επίπεδο, με ένα αποδυναμωμένο ανοσοποιητικό σύστημα, πάνω στο οποίο υπάρχει το αποτύπωμα της περιβαλλοντικής επίδρασης.
Σε πρόσφατο άρθρο μας στο Environmental Health Insights, το οποίο αποτελεί το εισαγωγικό άρθρο του ειδικού τεύχους “COVID-19 and Environmental Health”, καταγράφουμε συνοπτικά όλα όσα συνδέουν την πανδημία με την Περιβαλλοντική Υγεία. Ξεκινώντας, λοιπόν, με την περιβαλλοντική επίδραση στο ανοσοποιητικό μας σύστημα, περνούμε στην περιβαλλοντική υποβάθμιση αυτήν καθ’ αυτήν. Υπάρχουν μελέτες που εδώ και χρόνια κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου για τη δυνατότητα των αιωρούμενων σωματιδίων, τα οποία κατακλύζουν τον αέρα του αστικού περιβάλλοντος, να κρατούν στην επιφάνειά τους και να μεταφέρουν παθογόνους μικροοργανισμούς. Όσον αφορά στον COVID-19, έχει διαπιστωθεί μία ανησυχητική συσχέτιση μεταξύ της κακής ποιότητας του αέρα του αστικού περιβάλλοντος και της σχετικής θνητότητας και θνησιμότητας.
Η πανδημία, από τη μία ανέδειξε την επίδραση του ανθρώπου στο περιβάλλον και από την άλλη, τη συνέχισε. Τα μέτρα περιορισμού των μετακινήσεων και κατ’ επέκταση η δραστική μείωση στον αριθμό των κυκλοφορούντων οχημάτων έφεραν σημαντική μείωση στα επίπεδα ρύπανσης του αέρα και στο θόρυβο, αλλά και έδωσαν μία ευκαιρία σε ορισμένα είδη πανίδας να επανακάμψουν. Βέβαια, τα επίπεδα ρύπανσης στους εσωτερικούς χώρους αυξήθηκαν, λόγω του ό,τι κοινές οικιακές δραστηριότητες, όπως το μαγείρεμα και το κάπνισμα, εντατικοποιήθηκαν λόγω του περισσότερου χρόνου που περνούμε εντός των σπιτιών μας. Επιπλέον, είχαμε κατακόρυφη αύξηση της χρήσης πλαστικών μίας χρήσης και χημικών προϊόντων – απολυμαντικά και αντισηπτικά – που συνεισέφερε στη ρύπανση του αστικού και του φυσικού περιβάλλοντος, όπως των υδάτινων αποδεκτών. Η διαχείριση αυτής της πλαστικής και χημικής ρύπανσης, όπως επίσης και η διαχείριση των αποβλήτων – νοσοκομειακά, οικιακά κ.ά. – χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής.
Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε τους κοινωνικούς παράγοντες, όπως τις ελλιπείς υποδομές στέγασης και τη μη πρόσβαση σε ποιοτικά κατάλληλες και επαρκείς ποσότητες νερού και τροφίμων, οι οποίοι αφορούν και στην περιβαλλοντική υγεία, αλλά και διαμορφώνουν την τελική επίδραση του COVID-19. Η συνολική επίπτωση είναι διαφορετική, για παράδειγμα, μεταξύ των ανεπτυγμένων και των υπό ανάπτυξη χωρών, αλλά και μεταξύ των διάφορων κοινωνικών ομάδων εντός μίας χώρας. Αρκεί να αναλογιστούμε το εν δυνάμει μεγάλο εύρος της αρνητικής επίπτωσης της πανδημίας σε περιοχές όπου συνωστίζονται κοινωνικά ευάλωτες ομάδες, όπως στους προσφυγικούς καταυλισμούς.
Συνοψίζοντας, η πανδημία σχετίζεται με την Περιβαλλοντική Υγεία μέσω πολλών οδών. Η αρνητική της επίδραση στο περιβάλλον χρήζει άμεσου ελέγχου και κατάλληλων παρεμβάσεων, αλλά και στρατηγικών και δράσεων επικοινωνίας τόσο της αναδυόμενης νέας περιβαλλοντικής υποβάθμισης όσο και του κινδύνου για την υγεία που αφορούν σε αυτήν. Οι λύσεις, με το βλέμμα στις πιθανές πανδημίες του μέλλοντος, πρέπει να βασίζονται σε κατάλληλες διεπιστημονικές συνεργασίες και στην πρόληψη, έχοντας στο επίκεντρο την προστασία και την προαγωγή της Περιβαλλοντικής Υγείας.