Online consultation – Ένα σύγχρονο «μήλον της έριδος» για την ιατρική
επιστημονική κοινότητα
Π. Πανδής και Ι. Γεωργόπουλος
Το online consultation ή διαδικτυακή ιατρική επίσκεψη, η επικοινωνία δηλαδή ιατρού και ασθενή μέσω βιντεοκλήσης/τηλεδιάσκεψης, έχει πυροδοτήσει για τα καλά μια συζήτηση σε διεθνές επίπεδο. Αν και η χρήση της γίνεται όλο και πιο διαδεδομένη σε πολλές χώρες, η πλειοψηφία της ιατρικής κοινότητας είναι σκεπτική και τηρεί στάση αναμονής, χωρίς φυσικά να λείπουν και οι ακραίες θέσεις υπέρ και κατά.
Η δυσπιστία προς το online consultation εστιάζεται κυρίως στο ότι ο ιατρός δεν μπορεί να ασκήσει την ιατρική με όλες τις δυνατότητες που του δίνει η δια ζώσης επίσκεψη και κινδυνεύει να οδηγηθεί σε λάθη ρισκάροντας την υγεία του ασθενούς. Και αυτό είναι μια πραγματικότητα. Στην διαδικτυακή επίσκεψη, ο ιατρός παίρνει τις απαραίτητες πληροφορίες από την αφήγηση του ασθενή, την εικόνα μέσω υπολογιστή ή κινητού και, εφόσον είναι διαθέσιμα, από τεχνολογικά βοηθήματα (πχ. πιεσόμετρο ή οξύμετρο). Την ίδια στιγμή όμως προκύπτουν και διάφοροι τεχνολογικοί περιορισμοί όπως ο φωτισμός, η ανάλυση της εικόνας, η ταχύτητα της σύνδεσης κτλ.
Μήπως όμως εδώ και πολλά χρόνια, από την ανακάλυψη του τηλεφώνου, οι ιατροί ασκούν την εξ αποστάσεως ιατρική, συνειδητά ή ασυνείδητα; Πόσες φορές έχει τύχει να καλέσουμε τον προσωπικό μας ιατρό ή έναν φίλο ιατρό να μας δώσει μια συμβουλή; Πόσες φορές έχει χρειαστεί ενώ βρισκόμαστε σε ταξίδι στο εξωτερικό να μας προκύψει ένα θέμα υγείας και να καλέσουμε τον γιατρό μας στην χώρα μας; Πιθανότατα οι περισσότεροι από εμάς έχουμε κάνει ένα ή όλα από τα παραπάνω. Η εξ αποστάσεως ιατρική είναι κοινώς μια πραγματικότητα αλλά συμβαίνει άτυπα, δηλαδή όχι μέσω άποιας πλατφόρμας σχεδιασμένης για αυτό ή με συγκεκριμένους όρους.
Είναι τελικά το online consultation καλό ή κακό; Και κατά συνέπεια, μπορεί να αντικαταστήσει την δια ζώσης επίσκεψη μας στον ιατρό;
Απαντήσεις σε αυτά και άλλα ερωτήματα έρχονται να δώσουν έρευνες και παρατηρήσεις από χώρες που εδώ και μερικά χρόνια χρησιμοποιείται επιτυχημένα το online consultation όπως η Μεγάλη Βρετανία και οι ΗΠΑ. Εκεί οι χρήστες της υπηρεσίας επωφελούνται της άμεσης πρόσβασης σε ιατρό μέσα σε λίγα λεπτά όλο το 24ωρο και γλιτώνουν τον «πανικό» της παραπληροφόρησης του διαδικτύου μετά από κάποιο σύμπτωμα ή συμβάν. Σαν αποτέλεσμα, έχει επιταχυνθεί δραματικά η πρώτη επικοινωνία με το σύστημα υγείας, δηλαδή η απαραίτητη «επίσκεψη» στον παθολόγο ή γενικό ιατρό, και πιθανώς η παραπομπή σε άλλες ιατρικές ειδικότητες. Αυτά τα δύο χαρακτηριστικά έχουν οδηγήσει στην ολοένα και ευρύτερη αποδοχή της υπηρεσίας αυτής από τους πολίτες των εν λόγω χωρών.
Στην πράξη, τα δύο είδη ιατρικής επίσκεψης δεν ανταγωνίζονται το ένα το άλλο. To online consultation, λόγω των τεχνολογικών περιορισμών που προαναφέραμε, δεν μπορεί να αντικαταστήσει την δια ζώσης επίσκεψη στον ιατρό. Υπό προϋποθέσεις όμως είναι μια εξαιρετικά χρήσιμη υπηρεσία για την υγεία ενός ασθενούς. Η σύγχρονη ιατρική κοινότητα σταδιακά θέτει τους όρους και τις προϋποθέσεις για το online consultation μέσα από τις εμπειρίες ιατρών και ασθενών και μέσα από έρευνες που ολοένα και πληθαίνουν.
Μερικές από τις προϋποθέσεις για να μπορεί να χρησιμοποιηθεί το online consultation με ασφάλεια είναι:
- O ιατρός πρέπει να έχει πρόσβαση στο ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, το οποίο πρέπει να είναι ψηφιοποιημένο, εύκολα προσπελάσιμο, αξιόπιστο, πλήρες και ιδανικά καταχωρημένο από τους θεράποντες ιατρούς.
- Η διαδικτυακή συμβουλευτική πρέπει να παρέχεται διαμέσου μιας αξιόπιστης, γρήγορης και ασφαλούς πλατφόρμας. Κάθε συνεδρία πρέπει να καταγράφεται για την διασφάλιση αμφότερων των εμπλεκόμενων.
- Ο ιατρός να είναι εκπαιδευμένος σε αυτού του είδους την συμβουλευτική.
- Ο ιατρός να μπορεί να αρνηθεί να βγάλει πόρισμα και να παραπέμψει τον ασθενή σε δια ζώσης ιατρική επίσκεψη εφόσον κρίνει ότι δεν είναι επαρκή τα στοιχεία για να συμβουλεύσει τον ασθενή.
- Η ιατρική ανάγκη του ασθενή να είναι απλή και σαφής και να μην απαιτεί κλινική εξέταση. Π.χ. ο ασθενής που λαμβάνει χρονίως αγωγή για υποθυρεοειδισμό έκανε νέες αιματολογικές εξετάσεις όπως ζητήθηκε από τον θεράποντα και θέλει να τον ενημερώσει για τα αποτελέσματα. Αντιθέτως πρέπει να παραπέμπονται για δια ζώσης ιατρική εξέταση ασθενείς με πολύπλοκες ανάγκες. Πχ. ασθενής που αισθάνεται ότι έχει διογκωθεί ο λαιμός του.
Μέσα από τις ίδιες μελέτες και ερωτηματολόγια προκύπτουν και οι κατηγορίες ασθενών/πολιτών που μπορούν να ωφεληθούν περισσότερο από αυτή την τεχνολογία:
- Ασθενείς με κινητικά προβλήματα όπως αναπηρίες ή πρόσφατα χειρουργεία, των οποίων η πρόσβαση στις δομές υγείας ακόμα και για μικρά προβλήματα είναι δύσκολη και κοστίζει.
- Ασθενείς που μένουν σε απομονωμένες περιοχές, μακριά από δομές υγείας.
- Ασθενείς με σπάνια νοσήματα που πρέπει να απευθυνθούν σε κέντρα αναφοράς που μπορεί να βρίσκονται πολλά χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο διαμονής.
- Πολίτες με ιδιαίτερα απαιτητικά προγράμματα εργασίας οι οποίοι παραμελούν την υγεία τους ή τα συμπτώματά τους.
- Ασθενείς που θέλουν μια δεύτερη γνώμη στο πρόβλημα υγείας τους από ιατρούς που βρίσκονται σε άλλη πόλη ή άλλη χώρα.
- Πολίτες που ταξιδεύουν ή ζουν στο εξωτερικό και επιθυμούν να επικοινωνήσουν με τον προσωπικό τους ιατρό στην χώρα καταγωγής τους είτε λόγω δυσκολίας στην επικοινωνία με τους ντόπιους ιατρούς είτε από προσωπική επιλογή (πχ. εμπιστοσύνη στον οικογενειακό ιατρό).
Συμπερασματικά, το online consultation προσφέρει νέες δυνατότητες στους ιατρούς και καλύπτει ανάγκες των πολιτών της ψηφιακής εποχής. Η επιστημονική κοινότητα οφείλει να θέσει όρους ασφαλούς χρήσης του αντί να προσπαθήσει να το αφορίσει. Το μέλλον όμως τελικά θα αποκαλύψει αν με αυτό το μέσο η υγεία των πολιτών βελτιώνεται που είναι και το τελικό ζητούμενο.
Ο Δρ. Πέτρος Πανδής, μηχανικός βιοτεχνολογίας και υψηλόβαθμο στέλεχος με αντικείμενο την ψηφιακή καινοτομία με βάση το Ηνωμένο Βασίλειο, και ο Δρ. Ιωάννης Γεωργόπουλος, παιδοχειρουργός με κλινικό και ακαδημαϊκό έργο και ενασχόληση με την ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών στην ιατρική πράξη, είναι μεταξύ των ιδρυτών της docandu, που σε συμμόρφωση με όλα τα παραπάνω έχουν σχεδιάσει και υλοποιήσει την πρώτη πλήρη πλατφόρμα ψηφιακής υγείας στην Ελλάδα. Σε αυτήν, το online consultation έχει κεντρικό ρόλο, ενώ παρέχει έναν πλήρη ψηφιακό φάκελο υγείας που μπορεί να μεταφραστεί σε άλλη γλώσσα με το πάτημα ενός κουμπιού. Άλλες υπηρεσίες είναι οι προσωποποιημένες ιατρικές συμβουλές με χρήση τεχνολογίας τεχνητής νοημοσύνης για έλεγχο συμπτωμάτων και διευκόλυνση της πρόσβαση σε ιατρούς διαφόρων ειδικοτήτων. Η εταιρία βρίσκεται στο δεύτερο στάδιο χρηματοδότησης, ενώ έγινε πρόσφατα δεκτή και στην πλατφόρμα Crowdcube. Μπορείτε να μάθετε περισσότερο για το docandu app στo site της εταιρίας docandu.com αλλά και στις σελίδες της σε όλα τα social media.
Χρήσιμοι Σύνδεσμοι
- General Medical Council, Remote consultations. https://www.gmc-uk.org/ethicalguidance/ ethical-hub/remote-consultations
- Farr M, Banks J, Edwards HB, Northstone K, Bernard E, Salisbury C, Horwood J. Implementing online consultations in primary care: a mixed-method evaluation extending normalisation process theory through service co-production. BMJ Open. 2018 Mar 19;8(3):e019966. doi: 10.1136/bmjopen-2017-019966. PMID: 29555817; PMCID: PMC5875620.
- Greenhalgh T, Vijayaraghavan S, Wherton J, et al. Virtual online consultations: advantages and limitations (VOCAL) study, BMJ Open 2016;6:e009388. doi: 10.1136/bmjopen-2015-009388
- https://pharmaphorum.com/views-analysis-digital/what-hcps-think-about-onlineconsultation/
- World Health Organization, WHO releases first guideline on digital health interventions. https://www.who.int/news-room/detail/17-04-2019-who-releasesfirst- guideline-on-digital-health-interventions