O ΠΙΘΑΝΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ N-ΑΚΕΤΥΛΟΚΥΣΤΕΪΝΗΣ (NAC) ΣΕ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟ ΜΕ ΑΝΤΙΪΚΑ ΦΑΡΜΑΚΑ KAI ΚΟΛΧΙΚΙΝΗ ΓΙΑ ΤΗ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΤΗΣ COVID-19

Ανδρη Ανδρέου¹, Σοφία Τράντζα², Δημήτριος Φιλίππου^2,3, Νικόλαος Σύψας³ και Σωτήριος Τσιόδρας³.

¹Φαρμακευτικός Οργανισμός Υπουργείου Υγείας Κύπρου
²Εθνικός Οργανισμός Φαρμάκων Ελλάδος (ΕΟΦ)
³Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών

COVID-19: The Potential Role of Copper and N-acetylcysteine (NAC) in a Combination of Candidate Antiviral Treatments Against SARS-CoV-2

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: n Vivo Vol. 34, Issue 3 suppl June 2020
Doi:10.21873/invivo.11946

Στις 11 Μαρτίου 2020, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) ανακήρυξε την ασθένεια COVID-19 ως πανδημία. Παρόλα τα περιοριστικά μέτρα τα οποία λαμβάνονται σε όλη την υφήλιο, δεν έχει επιτευχθεί ο περιορισμός της διασποράς του ιού με αποτέλεσμα εκατομμύρια θανάτους, σοβαρές κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις και ένα αβέβαιο μέλλον.

Ο νέος κορωνοϊός-2019, o οποίος ονομάστηκε SARS-CoV-2, επιτίθεται κυρίως στο αναπνευστικό σύστημα και συγκεκριμένα στους πνεύμονες. Ωστόσο, επηρεάζει και άλλα ζωτικά όργανα, όπως η καρδιά και τα νεφρά. Η επιστημονική κοινότητα για να αντιμετωπίσει την πολύπλευρη κλινική εκδήλωση του ιού χρησιμοποιεί πλέον συνδυασμούς φαρμακευτικών προϊόντων. Στο άρθρο με τίτλο «COVID-19: The Potential Role of Copper and N-acetylcysteine (NAC) in a Combination of Candidate Antiviral Treatments Against SARS-CoV-2», με κύριους συγγραφείς την Ελληνίδα επιστήμονα κα Σοφία Ι. Τράντζα και την Κύπρια επιστήμονα κα Άντρη Ι. Ανδρέου το οποίο υλοποιήθηκε υπό την καθοδήγηση του κ. Γεώργιου Δ. Πασχαλίδη, εντοπίζεται από νωρίς η ανάγκη για συνδυασμό φαρμάκων. (1) Προτείνεται η χρήση της κολχικίνης και της ρεμδεσιβίρης κατά της ασθένειας COVID-19, πριν την απόδειξη της αποτελεσματικότητας για την πρώτη και την λήψη άδειας κυκλοφορίας για την τελευταία. (1) Η κολχικίνη, ως ισχυρό αντιφλεγμονώδες εμποδίζει διάφορες φλεγμονώδεις καταστάσεις, προστατεύοντας ζωτικά όργανα, όπως η καρδιά, οι πνεύμονες και τα νεφρά από σοβαρά συμπτώματα, όπως η θρόμβωση και η σήψη. Η ρεμδεσιβίρη ως ισχυρός αντιϊκός παράγοντας αναστέλλει τον πολλαπλασιασμό του ιού. Επιπρόσθετα, στο άρθρο, προτείνεται η χρήση χαλκού και Ν-ακετυλοκυστεΐνης (ΝΑC) μαζί με ρεμδεσιβίρη και κολχικίνη για τη θεραπεία της COVID-19. (1) Υπάρχουν κυρίως πέντε φαρμακολογικοί μηχανισμοί που μπορούν να αξιοποιηθούν κατά της COVID-19 τις οποίες καλύπτει ο προτεινόμενος συνδυασμός φαρμάκων όπως απεικονίζονται στην Εικόνα 1 και αφορούν:

την αύξηση της φυσιολογικής απόκρισης του ανοσοποιητικού συστήματος (ενίσχυση του ανοσοποιητικού)
τον θάνατο του ιού αυτού καθαυτού (ιοκτόνος δράση)
την αναστολή της εισόδου του ιού στα κύτταρα (π.χ. μέσω παρεμπόδισης σύνδεσης πρωτεϊνών της κυτταρικής μεμβράνης του ξενιστή με πρωτεΐνες του ιού)
την αναστολή του πολλαπλασιασμού του ιού (π.χ. αναστολή της RNA πολυμεράσης)
την αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που προκύπτουν (προστασία των ζωτικών οργάνων).

Οι συγγραφείς τονίζουν ότι μελέτες έχουν αποδείξει ότι ο χαλκός, κατέχει ισχυρές αντιϊικές και ιοκτόνες ιδιότητες εναντίον πολλών ιών και αναστέλλει την RNA πολυμεράση και κατ’ επέκταση τον πολλαπλασιασμό των ιών. Η παρουσία RNA ή λιπιδίων μπορεί να καταστήσει τους ιούς πιο ευαίσθητους στο χαλκό, όπως ο ιός SARS-CoV-2 ο οποίος είναι RNA ιός και διαθέτει φάκελο που αποτελείται από λιπιδική διπλοστοιβάδα. Σε φλεγμονώδεις νόσους, όπως η COVID-19, η χρόνια καρδιακή νόσος, η χρόνια νεφρική νόσος και η φλεγμονώδης νόσος του εντέρου, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αυξημένα επίπεδα IL-6, παρατηρείται αύξηση των επιπέδων σερουλοπλασμίνης (κύρια πρωτεΐνη που μεταφέρει το χαλκό στο αίμα) και διαταραχή της ομοιόστασης του σιδήρου. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μη φυσιολογικά επίπεδα φερριτίνης και μείωση της διαθεσιμότητας σιδήρου στο αίμα με σοβαρές συνέπειες για τον οργανισμό. Μελέτες έχουν δείξει ότι η σερουλοπλασμίνη είναι υπεύθυνη για την επανοξείδωση του Fe(II) σε Fe(III), συμμετέχει στην μεταφορά σιδήρου κατά τη διάρκεια της φλεγμονής, ενισχύοντας την άμυνα του οργανισμού και εξισορροπώντας τα επίπεδα φερριτίνης και σίδηρου. Γνωρίζοντας ότι έρευνες έχουν δείξει ότι η χορήγηση χαλκού μειώνει τη φλεγμονή θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η αύξηση των επιπέδων χαλκού σχετίζεται με τη φυσιολογική αντίδραση του σώματος για την καταπολέμηση της φλεγμονής και των ευρυαγγειών. Ενδεχομένως, η παθογένεση και η βαρύτητα της φλεγμονώδους νόσου μπορεί να οφείλεται στο γεγονός ότι οι ηπατικές αποθήκες χαλκού του ατόμου δεν είναι ικανές για να υποστηρίξουν την αντιφλεγμονώδη απόκριση.

Η NAC μειώνει τη φλεγμονή των αεραγωγών, ενισχύει τη δράση του χαλκού και ταυτόχρονα εξισορροπεί τις οξειδοαναγωγικές ιδιότητες του με αποτέλεσμα να αποφεύγεται η κυτταρική βλάβη. Επίσης, η ΝΑC αυξάνει τη δραστηριότητα της δισμουτάσης του υπεροξειδίου του μαγγανίου (MnSOD) η οποία με τη σειρά της προστατεύει τα κύτταρα από το οξειδωτικό στρες και τη σήψη. Υψηλές συγκεντρώσεις MnSOD μπορούν να διασπάσουν αποτελεσματικά το RNA. Η χορήγηση NAC σε ασθένειες (π.χ. διαβήτης και νεφρική ανεπάρκεια) που σχετίζονται με έλλειψη βιταμίνης Δ και συνεπώς μαγνησίου, φαίνεται να αποκαθιστά τη φυσιολογική ισορροπία εμποδίζοντας το οξειδωτικό στρες.

Συμπερασματικά, το άρθρο καταλήγει ότι ο συνδυασμός του χαλκού, της NAC με ρεμδεσιβίρη και κολχικίνη θα μπορούσε να αποτελέσει ένα αποτελεσματικό θεραπευτικό σχήμα για την ασθένεια COVID-19 αλλά και για ενδονοσοκομειακές λοιμώξεις. Ωστόσο, τονίζεται η ανάγκη για διεξαγωγή κλινικών δοκιμών ώστε να αποδειχθεί η αποτελεσματικότητα και η ασφάλεια του προτεινόμενου συνδυασμού φαρμάκων έναντι της COVID-19.

Εικόνα 1. Στάδια εξέλιξης της COVID-19 και μηχανισμοί δράσης του προτεινόμενου θεραπευτικού σχήματος