Η ογκολογία κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID‑19: προκλήσεις, διλήμματα και ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις σε καρκινοπαθείς.
Κωνσταντίνος Τσαμάκης1,2 MD, MSc, PhD, MRCPsych , Εμμανουήλ Ρίζος1 MD, PhD
1Β’ Πανεπιστημιακή Ψυχιατρική Κλινική, ΠΓΝ «ΑΤΤΙΚΟΝ», Αθήνα, Ελλάδα
2Research Visitor, Institute of Psychiatry, Psychology and Neurosciences, King’s College, London, UK
Oncology during the COVID‑19 pandemic: challenges, dilemmas and the psychosocial impact on cancer patients (Review)
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Oncology Letters May 8, 2020
https://doi.org/10.3892/ol.2020.11599
Από τον Δεκέμβριο του 2019, η πανδημία COVID-19 έχει επηρεάσει όλες τις πτυχές της ζωής μας παγκοσμίως. Αυτή η πρωτοφανής κρίση (1), για την οποία κανένα σύστημα υγειονομικής περίθαλψης δεν ήταν πλήρως προετοιμασμένο, προκάλεσε τεράστια πίεση στις υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης, επηρεάζοντας άμεσα και έμμεσα την πορεία και τη θεραπεία πολλών ασθενειών (2).
Οι ογκολογικοί ασθενείς έχουν επηρεαστεί ιδιαίτερα και χρίζουν αξιοσημείωτης προσοχής κατά τη διάρκεια της τρέχουσας πανδημίας, καθώς είναι ανοσοκατεσταλμένοι και ευάλωτοι σε βαριά λοίμωξη από SARS-CoV-2, λόγω τόσο της υποκείμενης κακοήθειας, όσο και των αντικαρκινικών θεραπειών που λαμβάνουν (3), με τα δεδομένα να δείχνουν ότι οι θάνατοι από COVID-19 είναι σημαντικά υψηλότεροι στους ασθενείς με καρκίνο (4).
Ως εκ τούτου, η πανδημία COVID-19 άλλαξε σημαντικά τη διαχείριση των ογκολογικών ασθενών (5), όπως αποδεικνύεται από εθνικές (6), ευρωπαϊκές (7) και αμερικανικές (8) κατευθυντήριες οδηγίες και συστάσεις που έχουν δημοσιευθεί τους τελευταίους μήνες.
Νέα πραγματικότητα
Σε αυτό το νέο τοπίο, η ογκολογία αντιμετωπίζει συνεχείς προκλήσεις όπως η επαναξιολόγηση των βέλτιστων πρακτικών περίθαλψης του καρκίνου, η παράδοξη ανάγκη για απομάκρυνση των ασθενών από τα νοσοκομεία και ταυτόχρονα η εξασφάλιση πρόσβασης στη διάγνωση και τη θεραπεία ανθρώπων που δεν είναι διαγνωσμένοι, αλλά έχουν συμπτώματα πιθανών υποκείμενων κακοηθειών. Η εξισορρόπηση του κινδύνου εισαγωγής στο νοσοκομείο με τον πιθανό κίνδυνο μόλυνσης από SARS-CoV-2 έχει ψυχολογικό αντίκτυπο όχι μόνο στους ογκολογικούς ασθενείς, αλλά και στο ιατρικό προσωπικό. Οι κλινικοί γιατροί βρίσκονται υπό έντονη πίεση κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19 (9), με τους ογκολόγους ιατρούς να πιέζονται ιδιαίτερα, καθώς αντιμετωπίζουν όχι μόνο αυξημένο κίνδυνο λοίμωξης και φυσική απομόνωση από φίλους και οικογένεια, αλλά και αρκετά ηθικά διλήμματα, κλινικές προκλήσεις και κοπιώδεις απαιτήσεις.
Ψυχολογικές επιπτώσεις στους ασθενείς
Οι ίδιοι οι ασθενείς με καρκίνο έχουν επηρεαστεί βαθιά από τη νέα πραγματικότητα και ιδιαίτερα από τη γνώση του υψηλότερου κινδύνου σοβαρών επιπλοκών εάν μολυνθούν από τον SARS-CoV-2 και τον υποκείμενο φόβο για το πώς οι περιορισμένες -εν μέσω πανδημίας- δυνατότητες των συστημάτων υγείας θα επηρεάσουν τη βέλτιστη θεραπεία της νόσου τους. Οι καρκινοπαθείς αισθάνονται απομονωμένοι και μπορεί και να βιώσουν και συναισθήματα ενοχής ακόμα, εάν η οικογένειά τους τους παρέχει βοήθεια ‘παραβιάζοντας’ την συνισταμένη κοινωνική αποστασιοποίηση. Η καραντίνα, μια συχνή πραγματικότητα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, μπορεί να προκαλέσει άγχος, ευερεθιστότητα και κατάθλιψη, ειδικά όταν εφαρμόζεται για παρατεταμένες περιόδους, ενώ η κοινωνική απομόνωση και η ανάγκη να «μένουμε σπίτι» προκαλούν μοναξιά, η οποία σχετίζεται με υψηλότερο κίνδυνο θνησιμότητας σε καρκινοπαθείς (10). Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι η αβεβαιότητα αυξάνει την συναισθηματική δυσφορία και αυτό με τη σειρά του έχει αρνητικές επιπτώσεις στα κλινικά αποτελέσματα ασθενών με καρκίνο (11), (12).
Τροποποίηση θεραπειών και οδηγιών
Οι ογκολογικές εταιρείες και οι υγειονομικές αρχές αρκετών χωρών αντέδρασαν γρήγορα και έχουν εκδώσει οδηγίες για τη φροντίδα του καρκίνου κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Παράγοντες όπως η ηλικία, οι συννοσηρότητες και οι προτιμήσεις των ασθενών πρέπει να λαμβάνονται υπόψη (13) ενώ στρατηγικές όπως η μείωση του αριθμού των κλινικών επισκέψεων, η μετατροπή της ενδοφλέβιας σε συστημική από του στόματος θεραπεία, ακόμη και η διακοπή ή η μείωση της συχνότητας των επιλεγμένων θεραπειών συντήρησης έχουν εφαρμοστεί στις περισσότερες ογκολογικές κλινικές.
Επικοινωνία, απομακρυσμένη περίθαλψη και τηλεϊατρική
Σε αυτήν την νέα πραγματικότητα, η καλύτερη και αποτελεσματική επικοινωνία μεταξύ των ογκολόγων και των ασθενών τους είναι ύψιστης προτεραιότητας. Η τηλεϊατρική χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο από ογκολόγους και ασθενείς με γενικά θετικές εμπειρίες και για τις δύο ομάδες (14). Η αλληλεπίδραση με ασθενείς μέσω τηλεϊατρικής και η παροχή χρήσιμων συμβουλών σε θέματα τόσο σωματικής όσο και ψυχικής υγείας θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποφυγή μη απαραίτητων εισαγωγών στο νοσοκομείο(15). Σε απάντηση στην αυξημένη ανάγκη αποτελεσματικής και χρήσιμης επικοινωνίας με τους ασθενείς με καρκίνο, οι ιστότοποι των περισσότερων ογκολογικών ινστιτούτων έχουν προσθέσει ενότητες ερωτήσεων-απαντήσεων για τον COVID-19, ενώ εκστρατείες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και δελτία τύπου προσφέρουν πρόσθετους τρόπους για να προσεγγιστούν οι ασθενείς.
Συμπερασματικά, οι ογκολογικοί ασθενείς χρίζουν ιδιαίτερης προσοχής κατά την τρέχουσα πανδημία. Ο ψυχολογικός αντίκτυπος, όχι μόνο του καρκίνου, αλλά και των αυξημένων μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης και απομόνωσης που αντιμετωπίζουν πολλοί ασθενείς με καρκίνο, απαιτεί προσοχή. Η αλληλεπίδραση με τους ογκολογικούς ασθενείς με τη χρήση σύγχρονων μεθόδων όπως η τηλεϊατρική πρέπει να επιταχυνθεί, αυξάνοντας την προσβασιμότητα στην φροντίδα και την ψυχολογική υποστήριξη. Τέλος, η τρέχουσα κατάσταση της πανδημίας θα αναγκάσει τους κλινικούς ιατρούς να πάρουν δύσκολες αποφάσεις. Ωστόσο, εάν οι αποφάσεις λαμβάνονται προσεκτικά και σε συνεργασία με ασθενείς και φροντιστές (16) η εμπιστοσύνη στα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης θα παραμείνει υψηλή.