Μεγαλύτερη μείωση των εισαγωγών των οξέων αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων σε σχέση με τις εισαγωγές των οξέων στεφανιαίων συνδρόμων κατά την περίοδο της πανδημίας του COVID-19: καρδιαγγειακές και εγκεφαλικές αγγειακές επιπτώσεις μεσούντος του δευτέρου κύματος.

Θεόδωρος Καραπαναγιωτίδης¹, Κουτρουλού Ιωάννα², Χρήστος Κατσούρας³, Λάμπρος Κ. Μιχάλης⁴, Μιχαήλ Παπαφακλής⁵, Κατερίνα Νάκα⁶, Σωτήριος Γιαννόπουλος⁷,Μαρία Κοσμίδου⁸, Αντώνιος Ζιάκας⁹, Γεώργιος Σιάνος¹⁰, Γεωργία Παπαγιαννοπούλου¹¹, Ευθυμία Βαρυτιμιάδη¹², Γεώργιος Τσιβγούλης¹³.

¹Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Αριστοτέλειου Παν/μιου Θεσ/νικης Π.Γ.Ν.Θ. “ΑΧΕΠΑ”.
²Επικουρική Νευρολόγος Β’ Νευρολογική Κλινική ΑΠΘ, Π.Γ.Ν.Θ. “ΑΧΕΠΑ”.
³Αν. Καθηγητής Καρδιολογίας Β’ Καρδιολογική Κλινική Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων.
⁴ Καθηγητής Καρδιολογίας Διευθυντής Β’ Καρδιολογικής Κλινικής Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων.
⁵Επικουρικός Επιμελητής Β’ ΕΣΥ Β’ Καρδιολογικής Κλινικής Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων.
⁶Αν. Καθηγήτρια Καρδιολογίας Β’ Καρδιολογική Κλινική Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων.
⁷ Αν. Καθηγητής Νευρολογίας Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων.
⁸Επίκ. Καθηγήτρια Παθολογίας Α’ Παθολογική Κλινική Π.Γ.Ν. Ιωαννίνων.
⁹ Καθηγητής Καρδιολογίας Α’ Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ, Π.Γ.Ν.Θ. “ΑΧΕΠΑ”.
¹⁰ Αν. Καθηγητής Καρδιολογίας Α’ Καρδιολογική Κλινική ΑΠΘ, Π.Γ.Ν.Θ. “ΑΧΕΠΑ”.
¹¹Ειδικευόμενη Νευρολογίας Β’ Νευρολογική Κλινική ΕΚΠΑ Π.Γ.Ν. “Αττικόν”.
¹²Επικουρική Ιατρός Β’ Πανεπιστημιακή Καρδιολογική Κλινική Π.Γ.Ν. “Αττικόν”.
¹³ Καθηγητής Νευρολογίας, Διευθυντής Β’ Νευρολογικής Κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Π.Γ.Ν. “Αττικόν”.

Greater decline of acute stroke admissions compared with acute coronary syndromes during COVID‐19 outbreak in Greece: Cerebro/cardiovascular implications amidst a second wave surge

Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Eur J Neurol. 2020 Dec 8.
doi: 10.1111/ene.14666.

Πρόσφατες διεθνείς δημοσιεύσεις αναφέρουν μία σημαντική μείωση των εισαγωγών στα νοσοκομεία ασθενών με οξύ ισχαιμικό ή αιμορραγικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) και ασθενών με οξύ στεφανιαίο σύνδρομο (ΟΣΣ) σε χώρες που έχουν πληγεί σε σημαντικό βαθμό από την πανδημία του COVID-19. Ωστόσο, τα δεδομένα αυτά είναι αρκετά περιορισμένα, αναφορικά με τις εισαγωγές στα νοσοκομεία ασθενών με ΑΕΕ και ΟΣΣ, σε χώρες που παρουσιάζουν μικρότερο φορτίο της νόσου COVID-19, όπως είναι η Ελλάδα.

Σκοπός της μελέτης είναι να εκτιμηθεί αν οι ανωτέρω παρατηρήσεις, που έγιναν σε χώρες με υψηλό φορτίο της νόσου COVID-19, βρίσκουν εφαρμογή και στον ελλαδικό χώρο, όπου το φορτίο της νόσο δεν είναι τόσο μεγάλο. Για το σκοπό αυτό συμμετείχαν στη μελέτη νευρολογικές και καρδιολογικές κλινικές από τρία τριτοβάθμια πανεπιστημιακά νοσοκομεία της Ελλάδας σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Ιωάννινα, που λειτουργούν ως κέντρα αναφοράς για την COVID-19.

Η καταγραφή των δεδομένων αφορά σε μία περίοδο 6 εβδομάδων, από 2 Μαρτίου ως 12 Απριλίου 2020, και έγινε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο των 6 εβδομάδων του 2019 (περίοδος ελέγχου). Κατά τις χρονικές αυτές περιόδους έγινε καταμέτρηση των εισαγωγών στα ανωτέρω νοσοκομεία ασθενών με επιβεβαιωμένα ΑΕΕ και ΟΣΣ.

Συνολικά υπήρξαν 106 ασθενείς με ΑΕΕ (35 ασθενείς κατά τη διάρκεια της COVID-19 και 71 ασθενείς κατά τη διάρκεια της περιόδου ελέγχου) και 291 ασθενείς με ΟΣΣ (123 ασθενείς κατά τη διάρκεια της COVID-19 και 168 ασθενείς κατά τη διάρκεια της περιόδου ελέγχου). Συγκρίνοντας τον αριθμό αυτών των εισαγωγών προκύπτει μεγαλύτερη σχετική μείωση στις εισαγωγές ασθενών με ΑΕΕ (51% [35 vs 71]; λόγος αναλογιών επίπτωσης [IRR]:0,49, p=0,001) σε σύγκριση με τον αριθμό εισαγωγών ασθενών με ΟΣΣ (27% [123 vs 168]; IRR:0,73, p=0,009) κατά τη διάρκεια της περιόδου έξαρσης του COVID-19 (p=0,097). Η μείωση των ασθενών με ισχαιμικό ΑΕΕ ήταν 47% (IRR:0,53, 95% CI:0,35-0,83, p=0,005) ενώ των ασθενών με αιμορραγικό ΑΕΕ ήταν 69% (IRR:0,31, 95% CI:0,10-0,94, p=0,039). Αντίστοιχα η μείωση των ασθενών με STEMI ΟΣΣ ήταν 26% (IRR:0,74, 95% CI:0,50-1,10, p=0,137) παραπλήσια δηλαδή με τους ασθενείς με NSTE ΟΣΣ (non-STEMI και ασταθής στηθάγχη) που είχαν μείωση κατά 27% (IRR:0,73, 95% CI:0,55-0,97, p=0,030). Επιπλέον, λιγότεροι ασθενείς άνω των 65 ετών εισήχθησαν στα συγκεκριμένα νοσοκομεία κατά τη διάρκεια της πανδημίας σε σύγκριση με την περίοδο ελέγχου (ΑΕΕ: 34,3% vs 45,1%, odds ratio [OR]:0,64, p=0,291; ΟΣΣ: 39.8% vs 54,2%, OR:0,56, p=0,016).

Συμπερασματικά, τα ποσοστά των εισαγωγών τόσο των ασθενών με ΑΕΕ όσο και των ασθενών με ΟΣΣ μειώθηκαν κατά τη διάρκεια της έξαρσης της πανδημίας τoυ COVID-19 σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο ελέγχου την προηγούμενη χρονιά στην Ελλάδα, σε μία χώρα δηλαδή με αυστηρά μέτρα κοινωνικής αποστασιοποίησης, χαμηλή επίπτωση της νόσου COVID-19 και χαμηλή θνητότητα του πληθυσμού.

Σαφή ερμηνεία για τα ανωτέρω ευρήματα δεν υπάρχει μέχρι στιγμής. Πιθανώς η κοινωνική αποστασιοποίηση- καραντίνα θα μπορούσε εν μέρει να οδηγήσει σε μείωση των παραγόντων κινδύνου, τόσο για ΑΕΕ όσο και για ΟΣΣ. Ωστόσο, πιθανότερο μοιάζει η μείωση αυτή να ανταποκρίνεται περισσότερο στο φόβο ιδιαιτέρως των πιο ηλικιωμένων ασθενών να αναζητήσουν ιατρική νοσοκομειακή φροντίδα, παρερμηνεύοντας τις παραινέσεις για παραμονή κατ΄οίκον. Επιπλέον, το πρόβλημα αυτό φαίνεται να αφορά περισσότερο τους ασθενείς με ΑΕΕ με μικρό ή αναστρέψιμο νευρολογικό έλλειμμα, γεγονός που πιθανώς ενισχύεται από την έλλειψη του αισθήματος του πόνου στα ΑΕΕ σε αντίθεση με τα ΟΣΣ, όπου συγκριτικά η μείωση των εισαγωγών ήταν μικρότερη.