Καρδιακή ανακοπή στην περίοδο της Covid-19 πανδημίας.
Γεώργιος Μαυραγάνης3, Ευμορφία Αϊβαλιώτη3, Σοφία Χατζήδου3, Ραφαήλ Πάτρας3, Ιωάννης Παρασκευιάδης3, Ιωάννης Κανακάκης3, Κίμων Σταματελόπουλος1,, Μελέτιος- Αθανάσιος Δημόπουλος2,.
1 Aν. Καθηγητής Τμήμα Κλινικής Θεραπευτικής, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, , Visiting Clinical Professor Newcastle University, UK
2Καθηγητής Αιματολογίας – Ογκολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Πρύτανης του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.
3Τμήμα Κλινικής Θεραπευτικής, Νοσοκομείο Αλεξάνδρα, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Cardiac arrest and drug-related cardiac toxicity in the Covid-19 era. Epidemiology, pathophysiology and management
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Food and Chemical Toxicology Volume 145, November 2020, 111742
https://doi.org/10.1016/j.fct.2020.111742
Κατά την περίοδο της πανδημίας από τον Κορονοιό 2 που προκαλεί το οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (Acute Respiratory Syndrome Coronavirus 2, SARS-CoV-2, Covid-19) έχει παρατηρηθεί αυξημένος αριθμός καρδιακών ανακοπών (ΚΑ) κατά την διάρκεια της πανδημίας. Η προσέγγιση των ασθενών με Covid-19 και ΚΑ από τους διασώστες και η κατάλληλη αντιμετώπιση αποτελούν σημαντική πρόκληση λόγω του κινδύνου μετάδοσης του ιού. Σε πρόσφατη ανασκόπηση της βιβλιογραφίας που δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό Food and Chemical Toxicology αναλύεται αυτό το θέμα και τα προβλήματα που καλείται η ιατρική κοινότητα να αντιμετωπίσει. Η ανασκόπηση δημοσιεύτηκε από ομάδα Ιατρών της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών με πρώτους συγγραφείς τους διδακτορικούς φοιτητές Γεώργιο Μαυραγάνη και Ευμορφία Αιβαλιώτη υπό την επιμέλεια των ιατρών, Κίμωνα Σταματελόπουλου (Αναπληρωτής Καθηγητής) και Θάνου Δημόπουλου (Πρύτανης ΕΚΠΑ).
Πιο αναλυτικά, κατά τη διάρκεια της πανδημίας παρατηρήθηκε αύξηση κατά 58% στα επεισόδια εξωνοσοκομειακής ΚΑ σε σύγκριση με την ίδια περίοδο το 2019. Παράλληλα παρατηρήθηκε αύξηση του ποσοστού των θανάτων και της μη ανάκτησης αυτόματης κυκλοφορίας στις περιπτώσεις εξωνοσοκομειακής ΚΑ που αντιμετωπίστηκαν με καρδιοπνευμονική αναζωογόνηση (ΚΑΡΠΑ) από εκπαιδευμένους διασώστες. Πιθανές ερμηνείες της αυξημένης θνητότητας αποτελούν τα χαμηλότερα ποσοστά απινιδώσιμου ρυθμού που καταγράφηκαν σε αυτά τα περιστατικά, ο παρατεταμένος χρόνος άφιξης των ασθενών στο νοσοκομείο και η σπανιότερη παροχή ΚΑΡΠΑ από παρευρισκόμενους πιθανότατα λόγω του φόβου μετάδοσης του ιού, σε σύγκριση με προηγούμενα έτη. Όσον αφορά στην ενδονοσοκομειακή ΚΑ, αυτή παρατηρήθηκε συχνότερα σε ασθενείς με Covid-19 με σοβαρή αναπνευστική ανεπάρκεια. Ως εκ τούτου, σε σχέση με προηγούμενα έτη παρατηρήθηκε αυξημένη πιθανότητα ασυστολίας κατά την πρώτη ιατρική επαφή με ιδιαίτερα πτωχή πρόγνωση.
Οι μηχανισμοί που σχετίζονται με ΚΑ στην λοίμωξη από τον SARS-Cov-2 θεωρείται ότι οφείλονται στην προσβολή του καρδιαγγειακού συστήματος τόσο άμεσα όσο και έμμεσα. Η Covid-19 λοίμωξη μπορεί να οδηγήσει σε οξύ έμφραγμα μυοκαρδίου, σε οξεία καρδιακή βλάβη και μυοκαρδίτιδα, σε κακοήθεις αρρυθμίες και σε οξεία καρδιακή ανεπάρκεια. Επίσης, η Covid-19 λοίμωξη έχει συσχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο φλεβικών θρομβώσεων που συχνά οδηγούν σε πνευμονική εμβολή. Ιδιαίτερη προσοχή απαιτείται στις καρδιακές αρρυθμίες που παρατηρούνται στην Covid-19 λοίμωξη οι οποίες μπορεί να προκαλούνται από την συνδυαστική επίδραση μυοκαρδιακής βλάβης, υποκαλιαιμίας, συστηματικής φλεγμονής με αυξημένα επίπεδα ιντερλευκίνης-6 και της προ-αρρυθμικής δράσης ορισμένων φαρμάκων όπως η αζιθρομυκίνη, η χλωροκίνη/υδρόξυχλωροκίνη, η λοπιναβίρη και η ριτοναβίρη που χορηγούνται σε αυτούς τους ασθενείς. Ο συνδυασμός αυτών των παραγόντων έχει συσχετιστεί με παράταση του QT διαστήματος η οποία αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης πολύμορφης κοιλιακής ταχυκαρδίας και ΚΑ. Τέλος, σε ΚΑ με πολύ πτωχή επιβίωση προδιαθέτουν και μη καρδιακά αίτια στην βαριά Covid-19 λοίμωξη όπως η ανεπάρκεια πολλαπλών οργάνων, η σοβαρή σήψη και το σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας.
Η αντιμετώπιση της ΚΑ σε αυτούς τους ασθενείς αποτελεί επίσης σημαντική πρόκληση κυρίως λόγω του κινδύνου διασποράς κατά την ΚΑΡΠΑ. Υπάρχουν δεδομένα ότι οι θωρακικές συμπιέσεις, η διασωλήνωση και ο υποβοηθούμενος αερισμός προκαλούν διασπορά του ιού μέσω αεροσταγονιδίων. Αντίθετα η απινίδωση φαίνεται ότι είναι ασφαλής. Ως εκ τούτου, μεταξύ άλλων συστάσεων, οι περισσότερες διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες συστήνουν 3 συνεχόμενες απινιδώσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν και χωρίς πλήρη προσωπικό προστατευτικό εξοπλισμό (ΠΠΕ) μέχρι να εμπλακεί διασώστης με ΠΠΕ που θα συνεχίσει πλήρη ΚΑΡΠΑ.
Συμπερασματικά, η ΚΑ είναι συχνή σε ασθενείς με covid-19 λοίμωξη. Η συνεχής έρευνα και ανάπτυξη νέων θεραπειών της νόσου, η επαγρύπνιση των θεραπόντων ιατρών και η εξοικείωσή τους με τις πιο πρόσφατες οδηγίες για ΚΑΡΠΑ στον COVID-19 πληθυσμό, αναμένεται να συμβάλλουν σημαντικά στον περιορισμό μετάδοσης στις περιπτώσεις ΚΑ και στην αύξηση της επιβίωσης αυτών των ασθενών.