Μέτρα αποτροπής διάδοσης της COVID-19 στην Ογκολογική Μονάδα του Νοσοκομείου Αλεξάνδρα
Μιχάλης Λιόντος1, Ευστάθιος Καστρίτης2, Μαγδαληνή Μίγκου3, Κωνσταντίνος Κουτσούκος4, Ευάγγελος Ελευθεράκης-Παπαϊακώβου5, Μαρία Γαβριατοπούλου6, Θεοδώρα Ψαλτοπούλου7, Φλώρα Ζαγουρή8, Ευάγγελος Τέρπος9, Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος10
1Παθολόγος- Ογκολόγος Θεραπευτική Κλινική, ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Αλεξάνδρα.
2Αν. καθηγητής Παθολογίας- Oγκολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Αλεξάνδρα.
3Παθολόγος- Ογκολόγος, Επιστημονικός Συνεργάτης Θεραπευτική Κλινική, ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Αλεξάνδρα.
4 Παθολόγος- Ογκολόγος, Πανεπιστημιακός Υπότροφος ΕΚΠΑ, Θεραπευτική Κλινική, ΓΝΑ Αλεξάνδρα
5 Παθολόγος Ογκολόγος, Θεραπευτική Κλινική, ΕΚΠΑ, ΓΝΑ Αλεξάνδρα
6 Επικ. Καθηγήτρια Παθολογίας- Αιματολογίας- Ογκολογίας, Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Θεραπευτική Κλινική, ΓΝΑ Αλεξάνδρα
7 Αν. Καθηγήτρια Παθολογίας- Επιδημιολογίας- Προληπτικής Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Θεραπευτική Κλινική ΓΝΑ Αλεξάνδρα
8 Αν. καθηγήτρια Παθολογίας- Ογκολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ Θεραπευτική Κλινική ΓΝΑ Αλεξάνδρα
9Καθηγητής Αιματολογίας Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ, Θεραπευτική Κλινική ΓΝΑ Αλεξάνδρα
10 Καθηγητής Παθολογίας- Αιματολογίας- Ογκολογίας, Διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής Κλινική ΓΝΑ Αλεξάνδρα, Πρύτανης ΕΚΠΑ
Response of an oncology unit in the midst of the COVID-19 outbreak
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Journal of Oncology Pharmacy Practice, Published October 22, 2020
https://doi.org/10.1177/1078155220967973
Η πανδημία του COVID-19 μέσα σε ένα χρόνο από την αρχική διαπίστωση της νόσου έχει προσβάλλει πάνω από 100 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο και έχει προκαλέσει περισσότερους από 2,5 εκατομμύρια θανάτους. Ως συνέπεια της πανδημίας, τα συστήματα υγείας ανά τον κόσμο προσπαθούν να αναπροσαρμοστούν για να καλύψουν τις ανάγκες περίθαλψης του απροσδόκητα μεγάλου αριθμού ασθενών με COVID-19. Η μετατόπιση όμως ανθρώπινου δυναμικού και πόρων στην αντιμετώπιση της πανδημίας επηρεάζει πρωτίστως ασθενεί`ς με χρόνια νοσήματα.
Οι ασθενείς με καρκίνο χαρακτηρίζονται από σειρά παραγόντων που τους καθιστούν ιδιαίτερα ευάλωτους την περίοδο της πανδημίας. Συγκεκριμένα, είναι συνήθως ανοσοκατεσταλμένοι λόγω της θεραπείας και συχνά έχουν πολλαπλά συνοδά νοσήματα, είναι μεγαλύτερης ηλικίας και επισκέπτονται συχνά δομές υγείας για τις θεραπείες ή τον περιοδικό έλεγχο της νόσου. Μια σειρά μελετών έχουν δείξει ότι οι καρκινοπαθείς και ιδίως αυτοί που λαμβάνουν ενεργό θεραπεία, έχουν αυξημένο κίνδυνο νοσηρότητας και θνητότητας από την COVID-19 σε σχέση με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Για τους παραπάνω λόγους είναι απαραίτητη η απρόσκοπτη συνέχιση παροχής περίθαλψης και θεραπείας των καρκινοπαθών αλλά και η ελαχιστοποίηση του κινδύνου έκθεσης στην COVID-19 στα πλαίσια των επισκέψεων σε δομές υγείας για να λάβουν τη θεραπεία τους.
Στα πλαίσια αυτά, η Ογκολογική Μονάδα της Θεραπευτικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Αλεξάνδρα», μια από τις μεγαλύτερες μονάδες ημερήσιας θεραπείας ασθενών με καρκίνο, εμφάνισε ιδιαίτερη ευαισθησία και έλαβε συγκεκριμένα μέτρα για την προστασία των ασθενών. Στα πλαίσια αυτά διενεργήθηκε καταγραφική μελέτη αναφορικά με τα μέτρα που ελήφθησαν στη Μονάδα και τα αποτελέσματά τους κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας (Φεβρουάριος – Μάιος 2020).
Από τη μελέτη προέκυψαν δύο σημαντικά συμπεράσματα. Το πρώτο αφορούσε το χαμηλό αριθμό κρουσμάτων που εντοπίστηκαν μεταξύ των ασθενών της μονάδας αλλά και των επαγγελματιών υγείας που εργάζονται σε αυτή. Συγκεκριμένα, την περίοδο της μελέτης, μόνο μια ασθενής και ένας εργαζόμενος στη μονάδα διαγνώσθηκαν θετικοί για τη νόσο. Εκ των υστέρων κατανοούμε ότι ο αριθμός των ενεργών κρουσμάτων κατά το πρώτο κύμα της πανδημίας ήταν αρκετά μικρότερος σε σχέση με όσα καταγράφηκαν μετά τον Οκτώβριο 2020. Ο παράγοντας αυτός σίγουρα συνέβαλε στον ιδιαίτερα χαμηλό αριθμό ασθενών που νόσησαν από COVID-19. Όπως όμως έχει αναδείξει και περαιτέρω μελέτη από την Ογκολογική Μονάδα του νοσοκομείου Αλεξάνδρα που δημοσιεύθηκε πρόσφατα, τα προστατευτικά μέτρα που ελήφθησαν έχουν συμβάλει καθοριστικά στην αποφυγή περιστατικών μετάδοσης του ιου SARS-CoV-2 μεταξύ του προσωπικού και των ασθενών. Τέτοια μέτρα ήταν: α. η ανάρτηση πληροφοριακών πινακίδων σε όλες τις εισόδους της Μονάδας που ενημέρωναν τους πολίτες για τη νόσο, τα συμπτώματά της και τις ενέργειες που έπρεπε να πραγματοποιηθούν για όσους υπήρχε υποψία λοίμωξης, β. η εκπαίδευση των ασθενών και του προσωπικού στην επιμελή υγιεινή των χεριών και τη συνεχή χρήση μάσκας προσώπου γ. η συνεχής εφαρμογή μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης που περιλάμβαναν την αναδιάταξη του χώρου υποδοχής των ασθενών, την απαγόρευση εισόδου συνοδών στο νοσοκομείο και το χώρο της Μονάδας, την εξασφάλιση της επαρκούς απόστασης μεταξύ των θέσεων θεραπείας και τη θεσμοθέτηση εναλλακτικού ωραρίου εργασίας του προσωπικού ώστε να επεκταθεί ο χρόνος λειτουργίας της μονάδας και να περιοριστεί ο συνωστισμός των ασθενών.
Το δεύτερο αφορούσε την επίπτωση της πανδημίας στη θεραπεία των ασθενών της Ογκολογικής Μονάδας. Κατά το διάστημα Μαρτίου-Απριλίου 2020παρατηρήθηκε μείωση περίπου 40% στον αριθμό των ασθενών που επισκέφθηκαν την Μονάδα και έλαβαν ενδοφλέβια αγωγή. Η μείωση αυτή αντικατοπτρίζει μια σειρά παραμέτρων που ίσχυσαν την περίοδο εκείνη. Κατ΄ αρχήν υπήρξε απροθυμία από ασθενείς να προσέλθουν για την τακτική τους θεραπεία. Επιπλέον, επισκέψεις που αφορούσαν την εκτίμηση ασθενών που ελάμβαναν από του στόματος αγωγή διακόπηκαν και αντικαταστάθηκαν με τηλεφωνικές συνεντεύξεις όπου αυτό ήταν δυνατό. Η άυλη συνταγογράφηση υιοθετήθηκε στο μέγιστο δυνατό βαθμό για να περιορίσει άσκοπες μετακινήσεις ασθενών και συγγενών τους. Η Ογκολογική Μονάδα ακολούθησε στο διάστημα αυτό συγκεκριμένους κανόνες για τη χορήγηση θεραπειών σε συνάρτηση και με τις συστάσεις διεθνών επιστημονικών εταιρειών. Συγκεκριμένα, όλες οι θεραπείες με σκοπό την ίαση συνεχίστηκαν κανονικά, ενώ οι θεραπείες στα πλαίσια κλινικών πρωτοκόλλων διεξήχθησαν με βάσει τις οδηγίες της επιστημονικής επιτροπής της μελέτης. Επίσης, το διάστημα μεταξύ των κύκλων ανοσοθεραπείας αυξήθηκε στο μέγιστο προβλεπόμενο από την περίληψη χαρακτηριστικών του κάθε προϊόντος, οι θεραπείες με παράγοντες προστατευτικούς για τα οστά μετακινήθηκαν σε τρίμηνη βάση, ενώ o χρόνος έναρξης νέων θεραπειών αξιολογήθηκε με βάση τα συμπτώματα του ασθενούς, την αναμενόμενη αποτελεσματικότητα της θεραπευτικής παρέμβασης, την επιθυμία του ασθενούς και τον εκτιμώμενο κίνδυνο από COVID-19.
Από τα παραπάνω είναι προφανές ότι το εθνικό σύστημα υγείας επηρεάστηκε σοβαρά από την πανδημία COVID-19 όπως συνέβη άλλωστε σε όλες τις χώρες. Η εμπειρία από την Ογκολογική Μονάδα του νοσοκομείου Αλεξάνδρα έδειξε ότι έπρεπε να γίνουν σημαντικές αναπροσαρμογές στη λειτουργία των μονάδων για ασθενείς με καρκίνο, ώστε να προστατευτεί το προσωπικό και οι ασθενείς και να συνεχιστεί απρόσκοπτα η παροχή φροντίδας σε αυτή την κατηγορία ασθενών. Μάλιστα τα πρόσφατα δημοσιευμένα αποτελέσματα της Μονάδας έδειξαν ότι τα μέτρα αυτά βοήθησαν ώστε να μην επηρεαστεί η θεραπεία των ασθενών στο δεύτερο και πιο σοβαρό κύμα της πανδημίας στην Ελλάδα.