Ανασκόπηση των μελετών για την θεραπεία και την πρόληψη της νόσου COVID–19.
Π. Χ. Φράγκου1,2,3, D. Belhadi4, N. Peiffer-Smadja5, Χ. Δ. Μοσχόπουλος1, F.-X. Lescure5, H. Janocha6, Ε. Καροφυλάκης1, Y. Yazdanpanah5, F. Mentre4, X. Σκευάκη2,6,C. Laouenan4, Σ. Τσιόδρας1,2εκ μέρους του ESCMID Study Group for Respiratory Viruses
1Δ’ Πανεπιστημιακή Παθολογική, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο «Αττικόν», Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, Ελλάδα
2 European Society of Clinical Microbiology and Infectious Diseases (ESCMID) Study Group for Respiratory Viruses (ESGREV), Switzerland.
3Α’ Κλινική Εντατικής Θεραπείας, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γ.Ν. «Eυαγγελισμος», Αθήνα, Ελλάδα
4Université de Paris, IAME, INSERM, F-75018 Paris, France Département d’Epidémiologie Biostatistiques et Recherche Clinique, Hôpital Bichat – Claude-Bernard, AP-HP, 75018 Paris, France
5Université de Paris, IAME, INSERM, F-75018 Paris, France; Infectious Diseases Department, Bichat-Claude Bernard Hospital, Assistance-PubliqueHôpitaux de Paris, Paris, France.
6 Institute of Laboratory Medicine, Universities of Giessen and Marburg Lung Centre (UGMLC), Philipps University Marburg, German Centre for Lung Research (DZL) Marburg, Germany.
Review of trials currently testing treatment and prevention of COVID-19
* Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: ClinMicrobiolInfect, 2020 Aug;26(8):988-998.
doi:10.1016/j.cmi.2020.05.019
Στην αρχική φάση της COVID-19 πανδημίας, η αντιμετώπιση ενός νέου – άγνωστου έως τότε – λοιμογόνου παράγοντα σε παγκόσμιο επίπεδο, οδήγησε την επιστημονική και ιατρική κοινότητα σε μια απαράμιλλη προσπάθεια ανεύρεσης κατάλληλης θεραπευτικής ή/και προληπτικής αγωγής. Τάχιστα έγινε έναρξη πολλαπλών ερευνητικών πρωτοκόλλων με παλαιότερα και νέα φάρμακα που αντιστοιχούσαν σε διαφορετικές στρατηγικές καταπολέμησης του κλινικού συνδρόμου. Ωστόσο, ο περιορισμένος χρόνος των κλινικών ιατρών δεν επιτρέπει την καθημερινή ανασκόπηση της πληθώρας των δημοσιευμένων αποτελεσμάτων ή μελετών οι οποίες βρίσκονται σε εξέλιξη. Έτσι, η ερευνητική μας ομάδα, με συμμετοχή από τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ελλάδα, ανασκόπησε τις προτεινόμενες θεραπευτικές παρεμβάσεις, κάνοντας παράλληλα και μεθοδολογική ανάλυση των παρεμβατικών κλινικών πρωτοκόλλων, προκειμένου να συγκεντρώσει τη γνώση γύρω από τις θεραπευτικές και προληπτικές στρατηγικές που είχαν σχεδιαστεί κατά τη πρώτη φάση της πανδημίας.
Εισαγωγή – Σκοπός: Αν και τα κρούσματα COVID-19 συνεχίζουν να αυξάνονται ραγδαία παγκοσμίως, υπάρχουν ακόμη ανεπαρκή στοιχεία από μεγάλες τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες μελέτες για αποτελεσματικές θεραπείες έναντι του SARS-CoV-2. Μέχρι σήμερα πραγματοποιούνται πάρα πολλές μελέτες σε όλο τον κόσμο δοκιμάζοντας πιθανές θεραπείες και προληπτικά μέτρα.
Στόχος της ανασκόπησης: Συνοψίσαμε όλες τις κλινικές μελέτες που εξετάζουν τις επιλογές θεραπείας και πρόληψης για το COVID-19. Επιπλέον, αξιολογήσαμε την ποιότητα των μελετών αυτών.
Πηγές δεδομένων: Ανασκοπήσαμε συστηματικά τους εξής ιστότοπους καταγραφής κλινικών μελετών: Clinicaltrials.gov, Chinese Clinical Trial Registry και European Union Clinical Trials Register.
Κριτήρια επιλογής: Στην ανασκόπηση συμπεριλήφθηκαν κλινικές μελέτες που εξετάζουν τις επιλογές θεραπείας ή/και πρόληψης για τον COVID-19. Η γλώσσα, η χώρα και ο σχεδιασμός της μελέτης δεν αποτέλεσαν κριτήρια αποκλεισμού. Αποκλείσαμε μελέτες οι οποίες αποσύρθηκαν ή ακυρώθηκαν και μελέτες που δεν είχαν στόχο θεραπευτικές ή προληπτικές στρατηγικές για τον COVID-19.
Συμμετέχοντες και παρεμβάσεις: Η ηλικία των συμμετεχόντων, το ιατρικό ιστορικό και ο τύπος της παρέμβασης, δεν αποτέλεσαν κριτήρια αποκλεισμού.
Μέθοδοι: Έγινε αναζήτηση στους ιστότοπους καταχώρησης μελετών χρησιμοποιώντας τους όρους «coronavirus» ή «COVID-19» από την έναρξη της πανδημίας έως και τις 26 Μαρτίου 2020. Οι μελέτες που πληρούσαν τα κριτήρια επιλογής συνοψίστηκαν και καταγράφηκαν σε πίνακα. Τέλος, οι παρεμβατικές μελέτες αναλύθηκαν μεθοδολογικά, με εξαίρεση τις μελέτες εκτεταμένης πρόσβασης και τις μελέτες παραδοσιακής κινεζικής ιατρικής.
Αποτελέσματα – Συζήτηση: Συνολικά, ανακτήθηκαν 309 κλινικά πρωτόκολλα θεραπειών, 23 μελέτες αξιολόγησης προληπτικών στρατηγικών και 3 μελέτες που εξέτασαν και τα δύο. Από τις μελέτες αυτές, 214 ανασκοπήθηκαν μεθοδολογικά. Οι παρεμβατικές μελέτες ήταν κυρίως τυχαιοποιημένες (n = 150/198, 76%) και ανοιχτής επισήμανσης (n = 73/198, 37%) με προτεινόμενο διάμεσο αριθμό συμμετεχόντων τους 90 (ενδοτεταρτημοριακό εύρος 40–200). Στην ανασκόπηση συζητούνται οι κύριες κατηγορίες παρεμβάσεων που βρίσκονται υπό διερεύνηση. Αυτές περιλαμβάνουν θεραπευτικές παρεμβάσεις στις 2 φάσεις ανοσολογικής απάντησης στον CΟVID-19. Την πρώτη φάση, όπου επιδιώκεται η ενδυνάμωση του ανοσολογικού μηχανισμού που θα αποτρέψει τον πολλαπλασιασμό του ιού και την όψιμη φάση της λοίμωξης όπου επικρατεί ο μηχανισμός της φλεγμονής. Επίσης αναλύονται οι στρατηγικές πρόληψης με την ανάπτυξη εμβολίων, τη γρήγορη και στοχευμένη εντόπιση των θετικών περιστατικών και των στενών επαφών τους για τον περιορισμό της πανδημίας. Συζητείται η θέση της ρεμντεσιβίρης, ως αναστολέα της RNA πολυμεράσης του ιού, ανοσοτροποποιητικές και αντι-φλεγμονώδεις θεραπείες, η παθητική ανοσοποίηση μέσω χορήγησης πλάσματος, τα πολυδύναμα αρχέγονα κύτταρα και τα μονοκλωνικά αντισώματα. Τέλος η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη σχολαστικής καταγραφής των μελετών στους διεθνείς ιστότοπους κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ούτως ώστε να αποτελέσουν οδηγό για την ανάπτυξη μελλοντικών μελετών.
Συμπεράσματα: Πολλές κλινικές δοκιμές έχουν καταγραφεί από την έναρξη της πανδημίας COVID-19. Η συνοπτική παρουσίαση των δοκιμών αυτών αφενός θα βοηθήσει την ιατρική και ερευνητική κοινότητα στην καλύτερη αντιμετώπιση των ασθενών, και αφετέρου θα καθοδηγήσει μελλοντικές ερευνητικές προσπάθειες για περιορισμό της πανδημίας από τον COVID-19.