Η οροεπιδημιολογική μελέτη του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών έδειξε για πρώτη φορά ότι η λοίμωξη από τον SARS-COV-2 είναι ασυμπτωματική σε σχεδόν στο 50% των ενηλίκων
Δημήτριος Παρασκευής1, Ουρανία Τσιτσιλώνη2, Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος3, Πέτρος Σφηκάκης4
1Καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής, Εργαστήριο Υγιεινής Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ,
2Καθηγήτρια Ανοσολογίας Τμήμα Βιολογίας ΕΚΠΑ,
3Καθηγητής Αιματολογίας – Ογκολογίας, Ιατρικής Σχολής Πρύτανης του ΕΚΠΑ.
4Καθηγητής Παθολογίας- Ρευματολογίας, Πρόεδροςτης Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.
SARS-CoV-2 Infection Is Asymptomatic in Nearly Half of Adults with Robust Anti-Spike Protein Receptor-Binding Domain Antibody Response
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό: Vaccines2 March 2021
doi: 10.3390/vaccines9030207
Από την αρχή της πανδημίας το Φεβρουάριο του 2020, το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ) συμμετέχει ενεργά και πολυεπίπεδα στον έλεγχό της, μέσω της περίθαλψης νοσούντων από COVID-19 στις Πανεπιστημιακές του Κλινικές, της ανάλυσης επιδημιολογικών δεδομένων και του τρόπου διασποράς του ιού, αλλά και μέσω της μελέτης βασικών υποκείμενων μηχανισμών εκδήλωσης της νόσου. Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΚΠΑ οργάνωσε τη μεγαλύτερη και πλέον λεπτομερή οροεπιδημιολογική μελέτη στη χώρα μας, ελέγχοντας 5000 μέλη του για την παρουσία αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο οι μελέτες αυτού του είδους μπορούν να αναδείξουν το ακριβές ποσοστό των ατόμων που έχει εκτεθεί στον ιό, ανεξαρτήτως σοβαρότητας συμπτωμάτων. Στην εξάμηνη μελέτη που πραγματοποιήθηκε από τον Ιούνιο έως το Νοέμβριο 2020 συμμετείχαν εθελοντικά διδάσκοντες του Ιδρύματος, ομότιμοι καθηγητές, επιστημονικοί συνεργάτες, ερευνητές, διοικητικοί υπάλληλοι, καθώς και σημαντικός αριθμός προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών. Ο έλεγχος για την παρουσία αντισωμάτων έναντι του SARS-CoV-2 έγινε με εγκεκριμένα από τον FDA ειδικά και ευαίσθητα τεστ αντισωμάτων έναντι των πρωτεΐνών του νουκλεοκαψιδίου (αντι-Ν) και της περιοχής πρόσδεσης του ιού στον υποδοχέα των κυττάρων-στόχων που εντοπίζεται στην πρωτεΐνη-ακίδα του νέου κορωνοϊού (αντι-S/RBD).
Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι ο σταθμισμένος συνολικός επιπολασμός ήταν 1,6%, δηλ. μόνο το 1,6% των συμμετεχόντων είχαν αντισώματα έναντι του SARS-CoV-2. Η μηνιαία διακύμανση του ποσοστού αυτού κατά τη διάρκεια των έξι μηνών, από το τέλος του πρώτου κύματος μέχρι το μέσο περίπου του δεύτερου κύματος, παρουσίασε σταδιακή αύξηση, με το υψηλότερο ποσοστό θετικών ατόμων για αντισώματα να καταγράφεται τον Οκτώβριο και Νοέμβριο 2020, και η διακύμανση αυτή ήταν πλήρως ανάλογη με τον αθροιστικό αριθμό των κρουσμάτων COVΙD-19 στην Ελλάδα την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Ο επανέλεγχος 1000 εθελοντών μετά από 3 μήνες έδειξε ότι το συνολικό ποσοστό θετικών για αντισώματα ατόμων κατά την περίοδο Οκτώβριος-Νοέμβριος 2020 ανήλθε σε 3,4 νέα περιστατικά ανά 100 άτομα ανά έτος, και ήταν σαφώς υψηλότερος σε σχέση με τους προηγούμενους μήνες. Όπως αναμενόταν, η συχνότητα εμφάνισης θετικών για αντισώματα περιπτώσεων ήταν υψηλότερη στα μέλη που δραστηριοποιούνται σε Σχολές Επιστημών Υγείας σε σχέση με άλλες Σχολές, Τμήματα ή υπηρεσίες του ΕΚΠΑ. Αντίθετα, οι προπτυχιακοί και μεταπτυχιακοί φοιτητές, είχαν ιδιαίτερα χαμηλά επίπεδα λοίμωξης (μόλις το 0,77% ήταν θετικοί για αντισώματα), γεγονός που αποδεικνύει ότι η επαναλειτουργία του ΕΚΠΑ δεν συνέβαλε στη διασπορά του SARS-CoV-2.
Ένα σημαντικό στοιχείο που αναδείχθηκε από τη μελέτη ήταν ότι σχεδόν το 50% των θετικών ατόμων για αντι-SARS–CoV-2 αντισώματα ήταν πλήρως ασυμπωματικοί και επιπλέον, οι περισσότεροι από αυτούς (ποσοστό 67%) ήταν εντελώς ανυποψίαστοι, δηλ. δεν ανέφεραν υπόνοια έκθεσης στον ή λοίμωξης από τον ιό, ούτε είχαν έρθει σε επαφή με επιβεβαιωμένα ή ύποπτα κρούσματα COVID-19. Η μελέτη του ΕΚΠΑ για πρώτη φορά υπέδειξε ότι τα ασυμπτωματικά και κυρίως τα ανυποψίαστα περιστατικά λοίμωξης από τον SARS-CoV-2 είναι μάλλον πολύ περισσότερα από τα εκτιμώμενα και η διασπορά του νέου κορωνοϊού στην κοινότητα πιθανόν είναι μεγαλύτερη από την επίσημα καταγεγραμμένη.
Το πλέον σημαντικό στοιχείο της μελέτης του ΕΚΠΑ ήταν ότι τα επίπεδα των αντι-SARS-CoV-2 αντισωμάτων (τόσο των αντι-Ν όσο και των αντι-S/RBD) που ανιχνεύθηκαν στο αίμα ήταν παρόμοια μεταξύ συμπτωματικών και ασυμπτωματικών περιστατικών και ανεξάρτητα από το φύλο ή την ηλικία των εθελοντών-δοτών. Το γεγονός αυτό υποστηρίζει σαφώς ότι η απόκριση της χυμικής ανοσίας μέσω της παραγωγής αντισωμάτων στα άτομα που μολύνονται από τον SARS–CoV-2 δε σχετίζεται απαραίτητα με την εμφάνιση συμπτωματικής νόσου. Το αποτέλεσμα αυτό που καταγράφεται για πρώτη φορά, είναι ιδιαίτερα σημαντικό εν όψει και του εμβολιασμού που είναι τώρα σε εξέλιξη στη χώρα μας και των ερωτήσεων ως προς την απαντητικότητα του πληθυσμού στα εμβόλια.
Για την πραγματοποίηση της παραπάνω μελέτης συνεργάστηκαν 32 καθηγητές και ερευνητές-συνεργάτες του ΕΚΠΑ από την Ιατρική Σχολή, και τα Τμήματα Βιολογίας, Γεωολογίας και Γεωπεριβάλλοντος, Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, και Χημείας.