ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ1,2, ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΡΟΥΚΑΣ3, ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΕΥΚΑΡΠΙΔΗΣ4 , ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ5, ΡΗΓΑΣ ΣΟΛΔΑΤΟΣ6, ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΡΑΪΒΑΖΟΓΛΟΥ1, ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗ6 , ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΣ1, ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΗΛΙΟΥ7, ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ8, ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΓΟΥΡΖΗΣ1, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΠΟΛΙΤΗΣ6,9
1 Κλινική Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή, Σχολή Επιστημών Υγείας, Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο Πατρών, Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα
2 Κλινική Ψυχιατρικής και Ψυχοθεραπείας, Klinikum, Rechts Der Isar, Ιατρική Σχολή, Τεχνικό Πανεπιστήμιο Mονάχου, Μόναχο, Γερμανία
3 Κλινική Ψυχιατρικής, Νοσοκομείο 417, Νοσηλευτικό Ίδρυμα Μετοχικού Ταμείου Στρατού (ΝΙΜΤΣ), Αθήνα, Ελλάδα
4 Τμήμα Νοσηλευτικών Υπηρεσιών, Γενικό Νοσοκομείο Σύρου “Βαρδάκειο και Πρώιο”, Ερμούπολη, Ελλάδα
5 Ειδικό Γραφείο Συμβουλευτικών Υπηρεσιών Υγείας και Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας, Σχολή Ανθρωπιστικών Επιστημών Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα
6 Πρώτη Κλινική Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή, Αιγινήτειο Νοσοκομείο, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αθήνα, Ελλάδα
7 Εργαστήριο Ιατρικής Πληροφορικής, Ιατρική Σχολή, Σχολή Επιστημών Υγείας, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης,
Αλεξανδρούπολη, Ελλάδα
8 Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών (Στατιστική), Πανεπιστήμιο Πατρών, Πάτρα, Ελλάδα
9 Κλινική Γηριατρικής Ψυχιατρικής και Νευροψυχιατρικής, Τμήμα Ψυχιατρικής, Ιατρική Σχολή Johns Hopkins, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ
Hospital workforce mental reaction to the pandemic in a low COVID-19 burden setting: a cross-sectional clinical study
Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience, Published: 27 April 2021, doi:10.1007/s00406-021-01262-γ
Η πανδημία που προκαλείται από τον COVID-19 έχει επιπτώσεις στη ψυχική υγεία τόσο των στελεχών των υγειονομικών υπηρεσιών όσο και τον γενικό πληθυσμό, ιδίως στις περιοχές που έχουν σοβαρά πληγεί από την πανδημική κρίση. Οι επαγγελματίες υγείας βρίσκονται στο επίκεντρο της διαχείρισης της κρίσης αυτής και σηκώνουν ένα εξαιρετικά βαρύ φορτίο. Ιδιαίτερα το ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό που εργάζεται στις μονάδες COVID-19 και στις μονάδες εντατικής θεραπείας των νοσοκομείων έρχεται αντιμέτωπο με έντονη σωματική και ψυχική επιβάρυνση.
Τα δεδομένα της μελέτης συλλέχθηκαν μεταξύ της 1ης Ιουνίου και της 19ης Ιουλίου 2020 στη μονάδα COVID-19 του Νοσοκομείου 417, (ΝΙΜΤΣ) στην Αθήνα, που βρίσκεται στην περιφέρεια Αττικής, στο Γενικό Νοσοκομείο Σύρου “Βαρδάκειο και Πρώιο” της περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου που κατά τη διενέργεια της μελέτης ήταν ένα νοσοκομείο χωρίς μονάδα COVID-19. Για τον εμπλουτισμό του σχεδιασμού της μελέτης, τα δημογραφικά στοιχεία και τα συμπτώματα άγχους και κατάθλιψης των εργαζομένων στα ανωτέρω νοσοκομεία συγκρίθηκαν με τα δεδομένα πολιτών των περιφερειών της Αττικής και του Νοτίου Αιγαίου χωρίς ψυχικές διαταραχές που συμμετείχαν σε μια διαδικτυακή έρευνα που διεξήχθη κατά τη διάρκεια της πρώτης καραντίνας, μεταξύ της 11ης Απριλίου και της 1ης Μαΐου 2020.
Η μελέτη είχε ως στόχο (i) να διερευνήσει τις διαφορές στη σοβαρότητα του άγχους και της κατάθλιψης μεταξύ του προσωπικού στη μονάδα COVID-19 (N=84) και του Νοσοκομείου χωρίς αντίστοιχη μονάδα (N=55), σε σύγκριση με άτομα του γενικού πληθυσμού (N=240) και (ii) να διερευνήσει τις σχέσεις μεταξύ αυτών των συμπτωμάτων και της συμπεριφορικής και ψυχολογικής αντίδρασης του προσωπικού των ανωτέρω Νοσοκομείων στην κρίση που προκάλεσε ο COVID-19.
Η αξιολόγηση των συμμετεχόντων στη μελέτη βασίστηκε σε σταθμισμένα ψυχομετρικά εργαλεία που καταγράφουν συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους: το εργαλείο Generalized Anxiety Disorder (GAD-7), το εργαλείο Patient Health Ερωτηματολόγιο (PHQ-9), την κλίμακα νοσοκομειακού άγχους και κατάθλιψης (HADS) ενώ η συμπεριφορά και η ψυχική αντίδραση στην πανδημία καταγράφηκε με ένα τυποποιημένο σύνολο ερωτήσεων καθώς και με την κλίμακα Impact of Event Scale-revised (IES-R).
Τα αποτελέσματα της μελέτης έδειξαν ότι το άγχος και η κατάθλιψη ήταν βαρύτερα στο προσωπικό των νοσοκομείων από ό,τι στο γενικό πληθυσμό (P<0,05). Το άγχος ήταν σοβαρότερο στους εργαζόμενους της πρώτης γραμμής σε σύγκριση με τους υπόλοιπους εργαζόμενους σε νοσοκομεία (P<0,001). Τα συμπτώματα άγχους γίνονται σοβαρότερα σε όλες τις ομάδες της μελέτης καθώς αυξάνεται η έκθεση σε κρούσματα COVID-19 και μεγιστοποιούνται στην ομάδα της πρώτης γραμμής. Σημειώνεται πως όλοι οι εργαζόμενοι στη μονάδα COVID-19 ανέφεραν τουλάχιστον πολύ ήπια συμπτώματα άγχους. Αντίθετα, τα συμπτώματα κατάθλιψης ήταν πιο σοβαρά στους εργαζόμενους που δεν ήταν στην πρώτη γραμμή σε σύγκριση τόσο με τους υγειονομικούς της πρώτης γραμμής όσο και με την ομάδα της διαδικτυακής έρευνας. Στους εργαζόμενους των νοσοκομείων, τα αγχώδη συμπτώματα συσχετίζονται αρνητικά με την ηλικία (P < 0.001) και την οικογενειακή υποστήριξη (Ρ=0.011) ενώ συσχετίζονται θετικά με αποφευκτικές συμπεριφορές (Ρ=0.028). Και τα καταθλιπτικά και τα αγχώδη συμπτώματα συσχετίζονται θετικά με παρεισφρητικές σκέψεις (P < 0.001). Σε σχέση με το μακρό χρόνο συλλογής των δεδομένων, αναδείχτηκε μια αρνητική σχέση ανάμεσα στη διάρκεια της κρίσης και στα καταθλιπτικά συμπτώματα (P = 0.025).
Συμπερασματικά, οι παρατηρήσεις αυτές αναδεικνύουν την επείγουσα ανάγκη για παρεμβάσεις αποσυμφόρησης της επιβάρυνσης του προσωπικού των νοσοκομείων, ακόμα και σε περιβάλλοντα χαμηλής επιβάρυνσης με COVID-19 όπως η Ελλάδα κατά το χρόνο διενέργειας της παρούσας μελέτης.