Τα επίπεδα του γαλακτικού οξέος αντανακλούν στην οργανική δυσλειτουργία και συνεχίζονται με κακή έκβαση των ασθενών με COVID-19 που νοσηλεύονται σε ΜΕΘ

Αλίκη Βασιλείου¹, Αναστασία Κοτανίδου², Ιωάννα Δημοπούλου³, Βασιλική Μαρκάκη⁴, Ζαφειρία Μάστορα⁵, Ευαγγελία Δούκα⁶, Χαρίκλεια Βρεττού⁷, Ελένη Ισχάκη⁸, Σωτήριος Μαλαχίας⁹, Ιωάννης Ηλίας¹⁰, Δήμητρα Α. Βασιλειάδη¹¹, Edison Jahaj¹ Χρυσή Κεσκινίδου¹, Σταμάτης Τσιπιλής¹,

¹Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
²Καθηγήτρια Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Διευθύντρια της Α΄ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
³ Καθηγήτρια Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ, Α΄ Κλινικής Εντατικής Θεραπείας, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
⁴Παθολόγος- Εντατικολόγος, Διευθύντρια, Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
⁵Πνευμονολόγος- Εντατικολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
⁶Παθολόγος- Λοιμωξιολόγος- Εντατικολόγος, Διευθύντρια ΕΣΥ, Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
⁷Εντατικολόγος, Επιμελήτρια Α’, Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
⁸ Πνευμονολόγος- Εντατικολόγος, Επιμελήτρια Α’, Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
⁹Αναισθησιολόγος- Εντατικολόγος, Α’ Επιμελητής, Α΄ Κλινική Εντατικής Θεραπείας ΕΚΠΑ Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».
¹⁰Ενδοκρινολόγος Επιμελητής Α’, Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβήτη και Μεταβολισμού, Νοσοκομείο “Έλενα Βενιζέλου”, Αθήνα.
¹¹ Ενδοκρινολόγος Επιμελήτρια Α’, Τμήμα Ενδοκρινολογίας, Διαβητολογικό Κέντρο, Γ.Ν.Α. «Ο Ευαγγελισμός».

Lactate Kinetics Reflect Organ Dysfunction and Are Associated with Adverse Outcomes in Intensive Care Unit Patients with COVID-19 Pneumonia: Preliminary Results from a GREEK Single-Centre Study

Δημοσιευτηκε στο περιοδικό: Metabolites 2020, 10(10), 386;
https://doi.org/10.3390/metabo10100386

Η ασθένεια COVID-19 (Coronavirus disease-19) συνεχίζει να αποτελεί παγκόσμια απειλή. Αυξημένα επίπεδα γαλακτικού οξέος στο αίμα είναι συνήθη σε ασθενείς ΜΕΘ, ωστόσο η συσχέτισή τους με την πρόγνωση των ασθενών με COVID-19 δεν έχει ερευνηθεί. Στην παρούσα αναδρομική μελέτη παρατήρησης αξιολογήσαμε εάν το γαλακτικό σχετίζεται με την έκβαση των ασθενών με COVID-19.

Το γαλακτικό οξύ στο αίμα μετρήθηκε κατά την εισαγωγή στη μονάδα εντατικής θεραπείας (ΜΕΘ), και στη συνέχεια καθημερινά, μέχρι την ημέρα 14, σε 45 ασθενείς με επιβεβαιωμένη νόσο COVID- 19. Η κλίμακα βαρύτητας APACHE II υπολογίστηκε κατά την εισαγωγή στη μονάδα, και η κλίμακα αξιολόγησης οργανικής ανεπάρκειας SOFA αξιολογήθηκε κατά την εισαγωγή και κάθε δεύτερη ημέρα.

Η ομάδα χωρίστηκε σε επιζώντες και μη-επιζώντες, με βάση τη θνησιμότητα 28-ημερών στη ΜΕΘ (24,4%). Η μονοπαραγοντική ανάλυση παλινδρόμησης κατά Cox φαίνεται στον Πίνακα 1. Η πολυπαραγοντική, ωστόσο, ανάλυση παλινδρόμησης κατά Cox έδειξε ότι η μέγιστη τιμή του γαλακτικού οξέος κατά την εισαγωγή σχετιζόταν ανεξάρτητα με τη θνησιμότητα 28-ημερών, παρουσία του APACHE II (RR= 2,45, p= 0,008).

Πίνακας 1: Μονοπαραγοντική παλινδομική ανάλυση κατά Cox για τον κίνδυνο θνησιμότητας 28-ημερών σε ασθενείς με COVID-19.

Παράγοντας	RR	95% CI	p
APACHE II (αύξηση κατά 1 μονάδα)	1,235	1,033–1,476	0,020 *
SOFA (αύξηση κατά 1 μονάδα)	1,424	0,939–2,160	0,096
Γαλακτικό οξύ (αύξηση κατά 0,1 mmol/L)	2,911	1,552–5,460	0,001 *
Τροπονίνη (αύξηση κατά 1 ng/mL)	1,004	1,001–1,007	0,015 *

Εν συνεχεία κατασκευάστηκαν καμπύλες Receiver operating characteristic (ROC) προκειμένου να προσδιορισθεί η προγνωστική αξία του γαλακτικού οξέος, των σκορ APACHE II και SOFA, και της τροπονίνης (Εικόνα 1α). Η περιοχή κάτω από την καμπύλη (AUC) και το 95% διάστημα εμπιστοσύνης για την ανίχνευση του πρωτευούσης έκβασης, δηλαδή της θνησιμότητας 28-ημερών, υπολογίστηκαν (Εικόνα 1β). Η περιοχή του γαλακτικού οξέος κάτω από την καμπύλη για την ανίχνευση της θνησιμότητας 28-ημερών ήταν 0,77 (p= 0,008). Το γαλακτικό οξύ σε συγκέντρωση 1,85 mmol/L έδειξε ευαισθησία 64.0% και ειδικότητα 79.4%. Οι συγκρίσεις κατά ζεύγη των καμπυλών ROC, έδειξε ότι το γαλακτικό, οι βαθμολογίες των APACHE II και SOFA, και η τροπονίνη είχαν ίση προγνωστική αξία για τη θνησιμότητα 28-ημερών.

Η κοόρτη μας εν συνεχεία χωρίστηκε βάση της καλύτερης προγνωστικής τιμής, όπως αυτή εκτιμήθηκε από την καμπύλη ROC (πάνω και κάτω από 1,85 mmol/L). Η ανάλυση κατά Kaplan—Μeier έδειξε ότι ασθενείς με τιμές γαλακτικού πάνω από 1,85 mmol/L, είχαν υψηλότερη πιθανότητά θνησιμότητας 28-ημερών, σε σχέση με τους ασθενείς με τιμές γαλακτικού κάτω από 1,85 mmol/L (log-rank test, p = 0,005; Εικόνα 2α). Οι αντίστοιχοι χρόνοι έως το θάνατο ήταν 14,4 ημέρες (95% CI: 8,5–20,3) για την υψηλή ομάδα, και 24,1 ημέρες (95% CI: 20,7–27,6) για τη χαμηλή ομάδα. Η αντίστοιχη ανάλυση παλινδρόμησης αναλογικού κινδύνου κατά Cox, έδειξε επίσης σημαντική διαφορά στην επιβίωση με βάση τις τιμές του γαλακτικού οξέος [πάνω ή κάτω από 1,85 mmol/L, RR: 0,257 (0,077–0,857), p = 0,027; Εικόνα 2β)].

**Εικόνα 2:** Γαλακτικό οξύ και πιθανότητα επιβίωσης 28-ημερών. Η κοόρτη χωρίστηκε σε ασθενείς με γαλακτικό ≥ 1,85 mmol/L (συμπαγής γραμμή) και γαλακτικό < 1,85 mmol/L (παύλες).

Τέλος, η μικτή ανάλυση μοντέλων έδειξε αυξανόμενα μέσα ημερήσια επίπεδα γαλακτικού οξέος στους μη επιβιώσαντες (p< 0,0001, Εικόνα 3α). Το μοντέλο εφαρμόστηκε επίσης στις βαθμολογίες SOFA και έδειξε ένα παρόμοιο χρονικό μοτίβο. Όπως φαίνεται στην Εικόνα 3β, υπεργαλακταιμία (> 2 mmol/L) εμφανίστηκε κατά βάση στους μη επιβιώσαντες.

**Εικόνα 3:** Μέσα ημερήσια επίπεδα γαλακτικού οξέος στους επιβιώσαντες (άσπρος κύκλος) και μη (μαύρο τετράγωνο).

Επομένως, στον δικό μας πληθυσμό ασθενών με COVID-19, το γαλακτικό οξύ στο αίμα κατά την εισαγωγή στη ΜΕΘ είναι ένας ανεξάρτητος δείκτης πρόγνωσης της έκβασης αυτών των ασθενών. Η χρονική πορεία του γαλακτικού αντανακλά τη δυσλειτουργία των οργάνων και σχετίζεται με χειρότερη κλινική έκβαση.